erfgoedobject

Groot Begijnhof

bouwkundig / landschappelijk element
ID
122162
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/122162

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Groot Begijnhof
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als unesco werelderfgoed kernzone Groot Begijnhof
    Deze aanduiding is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Groot Begijnhof
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Groot Begijnhof
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Groot Begijnhof
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

In 1872 kocht hertog Engelbertus van Arenberg het noordwestelijk deel van de Sint-Baafskouter te Sint-Amandsberg (8 hectare groot) de zogenaamde Nieuwhofkouter. De bedoeling was op dit terrein een nieuw begijnhof te bouwen voor de door de Commissie van de Burgerlijke Godshuizen verjaagde begijnen uit het geconfisqueerde Groot of Sint-Elisabethbegijnhof te Gent gesticht in 1234. In 1873 werd naar ontwerp van architect Arthur Verhaegen begonnen aan de bouw van het begijnhof, volledig opgevat naar het patroon van de middeleeuwse begijnhoven als een ommuurde stad binnen een stad en overeenkomstig geïnspireerd op de Vlaamse gotische stijl van de 15de eeuw. Strekt zich uit op een rechthoekig zuidwest-noordoost georiënteerd terrein met hoofdingang aan de noordoostelijke kant op het eind van de Jan Roomsstraat en achteringang aan de zuidwestelijke kant uitziend op de Engelbert Van Arenbergstraat. Centraal en diagonaal op dit terrein bevindt zich een oostwestelijk georiënteerde "dries" met de kerk; tegenover de westgevel der kerk het Groothuis met aansluitend de infirmerie en de kapel van Sint-Antonius van Padua. Het begijnhof telt drie pleinen: het Sint-Elisabethplein tussen de kerk en het Groothuis, het Sint-Beggaplein achter de kerk en het Sint-Antoniusplein voor de achteruitgang. Het eerste en tweede plein vertonen een grasveld, dienstig als koeweide, afgezoomd met bomen en gietijzeren afsluiting. Acht straten zorgen voor rechte en krommende verbindingen met de dries vanaf de ingangen: Arenberg-, Heilige Amandus-, Heilige Bavo-, Heilige Livinus-, Puis IX-, Calvarieberg-, Onze-Lieve-Vrouw- en Heilige Kruisstraat.

Het begijnhof met zijn veertien conventen voor circa dertig begijnen en zijn tachtig huizen werd op 29 september 1874 ingehuldigd.

Brede, gekanteelde poortgevel ter afsluiting van de Jan Roomsstraat vormt de hoofdtoegang van het begijnhof. Brede spitsboogpoort in het midden onder wapenschild met stichtingsjaar MDCCCLXXIII en kenspreuk "Christus protector meus". Kleine tudorboogvormige doorgang links onder gevelsteen met onleesbaar opschrift.

Achteringang van het begijnhof gevormd door een poorthuis op het eind van een met hoge muren afgezette weg uitziend op de Engelbert van Arenbergstraat. Breedhuis met rechts ruime spitsboogvormige overbouwde doorgang onder tuitgevel. Centrale gevelsteen met wapenschild en erboven nis met beeld van Heilige Elisabeth ingeschreven in spitsboogvormig spaarveld. Middenvoor aangebouwde achtkantige toren op vierkante basis voorzien van leien torenspits.

Begijnenhuizen en conventen. Met uitzondering van het Groothuis bijna alle met een voortuin afgesloten door een muur, de conventen volledig rondom ommuurd en soms ook met een binnentuin of ruime achtertuin. Verschillend uitgewerkte poortjes, meestal tudorboogvormig, ook getoogd of met gestrekte latei op geprofileerde consoles; houtwerk beslagen met spijkers en ander decoratief ijzerwerk en voorzien van een plaatje met de huisnaam. Boven of vlak naast de poort vrijwel altijd een in de muur uitgespaarde nis of ingewerkte houten muurkapel waarin een gepolychromeerd heiligenbeeld: de huisheilige (die verwijzen naar de huisnamen), Onze-Lieve-Vrouw, het Heilig Hart of Sint-Antonius. Ook de eigenlijke gevels vertonen soms een nis voor een heiligenbeeld. Verankerde baksteenarchitectuur in sober gehouden neogotische stijl; veelal twee bouwlagen, soms drie bouwlagen voor de conventen, met variatie in het volume, grondplan en het geveltype. Zadeldaken (Vlaamse pannen) voorzien van getrapte of tuitvormige dakvensters en soms ook van kleine houten dakkapellen. Voornamelijk breedhuizen met lijstgevels als voorgevel in groepen van variërend aantal bij elkaar aansluitend, met een zekere afwisseling door verspringing van bouwlaaghoogte, toepassing van risalieten met getrapte of tuitvormige top, verschillende vensteropeningen zodat ieder huis een individueel karakter vertoont. Toepassing van zijtrapgevels of zijpuntgevels met muurvlechtingen. Rechthoekige vensters met veelal gewitte natuurstenen dorpels (bol,- kruis-, en drielichtkozijnen). Spitsboogvelden en variërende Brugse traveeën al dan niet met ingeschreven traceerwerk. Aflijnende daklijsten versierd met baksteenfriezen. Wegens het klein aantal begijnen worden de meeste begijnenhuizen heden gebruikt als woning voor alleenstaande juffrouwen en bejaarde dames; de conventen verkregen veelal een sociale of culturele functie:

  • Nummer 12. Huis van de Heilige Hijacentius, heden secretariaat
  • Nummer 14. Convent Sint-Elisabeth, heden 't Kleuterpoortje kinderoppasdienst
  • Nummer 15. Convent Sint-Begga, heden Cultuurcentrum De Vlier
  • Nummer 16. Convent Sint-Philippus, heden vergaderplaats van de rederijkerskamer "Jhesus met der Balsemblomme"
  • Nummer 19. Convent ter Engelen, heden kinderdagverblijf "de begijntjes"
  • Nummer 21. Zonder huisnaam, heden Crea ten Hove
  • Nummer 22. Convent Heilige Drievuldigheid, heden Instituut voor Individueel Onderricht
  • Nummer 46. Convent Engelbertus, heden Cultuurcentrum De Vlier, Documentatiecentrum en Heemkundige Kring "De Oost-Oudburg"
  • Nummer 47. Convent Pius IX Paus en ..., heden revalidatiecentrum
  • Nummer 48. Convent ter Leyen, heden Classical Ballet Training Studio Nicole Uytenhove
  • Nummer 62. Convent Sint Jozef, heden koffiehuis
  • Nummer 64. Huis Sint Juliana, heden museum
  • Nummer 73. Huize Sint Gabriël, heden home voor bejaarden.

 

  • Stadsarchief Gent, Atlas Goetehebuer, F.61 / D.35.
  • LAMMENS J. 1899: Le Béguinage de Sainte Elisabeth à Mont-Saint-Amand, Gent.
  • LUYTS L. 1964: Het Groot Begijnhof van Sint-Elisabeth in zijn verleden en heden, Heemkundige Kring "De Oost-Oudburg", Jaarboek 11.
  • S.N. s.d.: Het St.-Elisabethbegijnhof (tent. cat. 148), s.l.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K. & VERBEECK M. 1982: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Gent, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 4nd, Brussel - Gent.
Auteurs: Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Pleinen

Het begijnhof telt drie pleinen: het Sint-Elisabethplein tussen de kerk en het Groothuis, het Sint-Beggaplein achter de kerk en het Sint-Antoniusplein voor de achteruitgang.

Het Sint-Antoniusplein is een klein driehoekig grasplein dat aanvankelijk omzoomd was met opgaande lindes. Ondertussen is de beplanting vervangen door enkele thuja's, esdoorns en berken.

Het Sint-Elizabeth en Sint-Beggaplein bevinden zich rondom de kerk en zijn beiden afgesloten met een gietijzeren afsluiting. Deze pleinen werden gebruikt als koeweide en bleekweide. Uit oude foto's blijkt dat ook deze pleinen aanvankelijk omzoomd waren door lindes: opgaande lindes rondom het Elizabethplein en gekandelaarde lindes rondom het Sint-Beggaplein. Deze beplantingen werden later vervangen.

Het Sint-Beggaplein is tegenwoordig omzoomd door geschoren beuken. De bomen zijn geplant met een plantafstand van 5m en hebben een stamomtrek van gemiddeld 80 cm.

Rondom het Sint-Elizabethplein staan nu (verschillende soorten) eiken. Naar verluidt werd het plein beplant met Hongaarse eik, als eerbetoon aan de patroonheilige van het begijnhof: de uit Hongarije afkomstige Elizabeth Van Thüringen.

  • FASEUR C. s.d.: Oude foto's op gent-geprent [online] (geraadpleegd op 21 september 2021).
  • KINNAER A. en VERDURMEN I. 2021: Terreinbezoek bouwkundige gehelen Gent (Gent) (terreinbezoek op 12 maart 2021).
  • Mondelinge informatie verkregen van een bewoner (anoniem, 12 maart 2021).
Auteurs: Kinnaer, Anse
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Omvat
    Begijnhofkerk Heilige Elisabeth van Hongarije, Heilige Michael en Heilige Engelen

  • Omvat
    Kapel Sint-Antonius van Padua

  • Is gerelateerd aan
    Begijnhof Onze-Lieve-Vrouw ter Hoye

  • Is deel van
    Sint-Amandsberg


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Groot Begijnhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/122162 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.