erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Lambertus

bouwkundig element
ID
11809
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/11809

Juridische gevolgen

Beschrijving

Vrijstaande neogotische kerk met ommuurd kerkhof aan oostzijde; opgericht in 1907-1909 naar ontwerp van architect J. Goethals, stadsbouwmeester van Aalst, zie onder meer gedenksteen rechts van inkom; inwijding op 17 februari 1909.

Oudste vermelding van een kerk te Beerse in 1187; grondvesten van een rechthoekige, romaanse kapel teruggevonden bij afbraak van de oude kerk; deze werd meermaals vergroot en hersteld, onder meer in 1550 zie gedenksteen in voormalige kerk, en in 1856-1860, met name bijbouwen van zijbeuken. De bevolkingsexplosie, zie graven van vaart en inplanting van talrijke fabrieken, vereiste de bouw van een nieuwe kerk; in 1906 werd hiertoe besloten, mits behoud van de oude toren. Plannen van J. Goethals goedgekeurd op 26 oktober 1906, werken aanbesteed op 9 juli 1907. Het koor van de nieuwe kerk werd aangebouwd tegen zuidgevel van bestaande toren; in 1909, na voltooiing van de nieuwe kerk, werden schip, transept en koor van de oude gesloopt.

Georiënteerde kruisbasiliek (63 meter lang), met driebeukig schip van vijf traveeën (18 meter breed), recht afgesloten transept van twee traveeën (25 meter breed), lager koor van vier traveeën met driezijdige sluiting, zijkoren van twee traveeën en zijportalen. noordwestzijde met octogonale doopkapel (heden Mariakapel) en traptoren; noordoostzijde met gotische toren, nu magazijn; zuidoostzijde met L-vormige berging en sacristie. Bak- en zandsteenbouw onder leien bedaking; zadel- en lessenaarsdaken met dakkapellen of ingesnoerde spitsen, laatstgenoemde met smeedijzeren kruis op grote toren en dakruiter of dito topversieringen op doopkapel en traptorens.

Puntgevels met aandak voor westfront, hoofdportaal, verhoogde eerste travee van de zijbeuken (nok loodrecht op het schip), kopgevels van het transept, zijportalen (nok loodrecht op het koor) en kopgevels van berging-sacristie; lijstgevels voor de overige delen; verticaal ritmerende, versneden steunberen; horizontaal belijnende arduinen afzaat van de plint, doorlopend zandstenen kordon en beëindigende muizentand- en kroonlijst. Spitsboogvensters in geprofileerde, bakstenen omlijsting met sleutel en verschillend maaswerk van zandsteen; blinde nissen in westelijke- en transeptgevels; sacristie en zijkoren met korfboogvensters en -deur of dito opengewerkt portaal. Westelijke hoofdinkom met vooruitgeschoven portaal waarin korfboogpoort, ingeschreven in een blinde spitsboognis, voorzien van een dubbele geprofileerde omlijsting met kruisbloem, boogstenen versierd met bladmotief, sluitsteen en consoles met maskerkop; de nis voor het heiligenbeeld is leeg; houten vleugeldeur met briefpanelen en gehengen in de vorm van lelietakken.

Vierkante gotische toren met octogonale traptoren aan noordzijde, vermoedelijk opklimmend tot het begin van de 15de eeuw; donkerbruine baksteenbouw met hoekstenen en steigergatomlijstingen van witte steen; spitse galmgaten; de huidige torenspits dateert van 1886-1888, de vorige brandde af in 1746. Aan de oostzijde zijn de bouwnaden van het vroegere schip en de gedichte spitsbogige toegang tot de middenbeuk nog zichtbaar. Noordgevel met enkele grafzerken.

Interieur. Bepleisterde en beschilderde binnenmuren met omlopende houten lambrisering, geplaatst in 1925. Overwelving met kruisribgewelven met deels gepolychromeerde ribben, versierde sleutel en bakstenen vulling, ondersteund door bakstenen halfzuiltjes, bakstenen pijlers ter hoogte van het transept en consoles in de zijbeuken. Drieledige opbouw: spitse scheibogen met bakstenen binnenwelfvlak, rustend op zandstenen zuilen met octogonaal knoppenkapiteel en dito sokkel van arduin; onder de vensters van de lichtbeuk, blind triforium met maaswerk en bakstenen vulling.

Mobilair. Schilderijen: drieluik met voorstelling van kroning, geseling en marteldood van de Heilige Cornelius door Rochus Thielen uit Herentals, 1574, afkomstig van de Sint-Corneliuskapel, in 1908-1909 gerestaureerd en boven het hoofdaltaar geplaatst, nu in linkerzijkoor; Christus aan het kruis, samen met het altaar van de voormalige kerk in 1654 aangekocht, nu in hoogkoor; drie schilderijen van de Vlaamse school, 17de-eeuws, in bruikleen van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen; Sint-Franciscus, door een onbekend Spaans schilder, 17de-eeuws.

Beeldhouwwerk: calvarie met gedecapeerde houten beelden van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jan, uit de tweede helft van de 15de eeuw, en kruisbeeld door Martinus Schotelmans, 1577, afkomstig van het oksaal van de voormalige kerk, later tegen het oude koor geplaatst en nu boven de ingang van de voormalige doopkapel; Ecce Homo, gedecapeerd hout, uit de 16de of de 17de eeuw; gedecapeerde, oorspronkelijk witgeschilderde houten beelden van Heilige Lambertus en Heilige Cornelius, uit de eerste en tweede helft van de 18de eeuw; geschilderde houten beelden van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten en Heilige Barbara, uit de 17de eeuw; witgeschilderde houten beelden van Heilige Gertrudis en Heilige Urbanus, uit de eerste helft van de 19de eeuw; terracottabeelden van Sint-Hubertus en Sint-Cornelius, beide wellicht van circa 1908-1909, oorspronkelijk geplaatst in de nissen boven de toegangsdeuren, heden in de sacristie; reliekhouder van de Heilige Cornelius, geschilderd en verguld hout, 18de-eeuws; gebeeldhouwde deuren van voormalige doopkapel, uit de tweede helft van de 17de eeuw, nu in zuidelijke kruisbeuk.

Meubilair: neogotisch hoofdaltaar van witte steen en marmer, door V. Onclinx en A. Selis, beeldhouwers uit Leuven, circa 1908-1909; koorbanken met gebeeldhouwde lambrisering door Daniël Herryns, meester-beeldhouwer en Adrianus Van Berght, schrijnwerker van 1772; eikenhouten communiebank in Lodewijk XVI, 18de-eeuws, nu aan zijkoren; eikenhouten communiebank, 20ste-eeuws; neogotische eikenhouten preekstoel, van circa 1908-1909; twee eikenhouten biechtstoelen met hermen en gebeeldhouwde lambrisering, 18de-eeuws, in de kruisbeuk; twee neogotische biechtstoelen ingewerkt in lambrisering, 1909, in zijbeuken; orgel van circa 1980 door G. Schumacher, Baelen; arduinen doopvont met koperen deksel, nu in koor; neogotische glasramen, uit de eerste helft van de 20ste eeuw, en één met voorstelling van Sint-Michael door J. Huet, 1956.

Varia: de oudste nog aanwezige klok dateert van 1685; de andere klokken zijn respectievelijk van 1806, hergoten in 1935, en van 1849, hersteld in 1951.

  • Archief Afdeling Monumenten en Landschappen-Brussel, Plannenfonds Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, provincie Antwerpen, Beerse, parochiekerk Sint-Lambertuskerk.
  • Beerse Archief Bouwdienst, 1906/23.
  • Beerse Vlimmeren, 1991, p. 17, 30, 73, 92, 118, 169, 267, 284.
  • GEERTS J., Beerse in oude prentkaarten, in De Vlierbes, V, 1983, p. 109-110; VIII, 1986, p. 71.
  • GEERTS J., Bijdrage tot de Geschiedenis van Beerse. Onze Historische Gebouwen, p. 3-32.
  • JANSEN J., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Antwerpen. Kanton Turnhout I, Brussel, 1976, p. 13-14.

Bron: DE SADELEER S. & PLOMTEUX G. 1997: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Turnhout, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Plomteux, Greet
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Lambertus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/11809 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.