erfgoedobject

Demarcatiepaal nummer 8

bouwkundig element
ID
201456
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/201456

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als beschermd monument Demarcatiepaal 8
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Demarcatiepaal nummer 8
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd cultuurhistorisch landschap Kemmelberg en omgeving
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Demarcatiepaal 8
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

De demarcatiepalen

Kort na de Eerste Wereldoorlog werd in Frankrijk de idee geformuleerd om langs de oude frontlijn van de Vogezen tot Nieuwpoort een heirbaan aan te leggen om de herinnering aan dit front te bewaren. Daar dit idee niet uitvoerbaar bleek, stelde de Franse Touring Club in 1921 voor om op de punten waar de frontlijn de grote wegen kruist, demarcatiepalen uit rood Elzasser graniet te plaatsen, ontworpen door de Franse beeldhouwer en oud-strijder Paul Moreau-Vauthier. Dit voorstel werd door de Koninklijke Touring Club van België onmiddellijk bijgetreden en eind 1921 werd een geldinzamelingsactie gelanceerd met het oog op het plaatsen van 28 palen die de plaatsen zouden aanduiden waar de vijand het verst op nationale bodem was doorgedrongen.

Oorspronkelijk waren die demarcatiepalen bedoeld als een hulde aan de geallieerde troepen, maar de wrok ten aanzien van Duitsland werd stevig verwoord door de woordvoerders van de Touring Club bij de inhuldiging van sommige demarcatiepalen. Dit geldt evenzeer voor de opschriften die op de demarcatiepalen werden geplaatst (in Vlaanderen meestal in verschillende talen): "HIER WERD DE OVERWELDIGER TOT STAAN GEBRACHT – ICI FUT ARRETE L’ENVAHISSEUR – HERE THE INVADER WAS BROUGHT TO A STANDSTILL".

Uiteindelijk werden op het Belgische grondgebied 22 demarcatiepalen geplaatst, in drie varianten al naargelang de sector waar zij geplaatst werden: tien van het Belgische type van Nieuwpoort tot Lizerne (Zuidschote), zes van het Britse model (bekostigd door de Belgische sectie van de 'Ypres League') in de Ieperboog (van ’t Wieltje tot Voormezele) en zes Franse modellen in Boezinge en rond de Kemmelberg.

De specifieke locaties voor de demarcatiepalen werden uitgekozen door maarschalk Pétain en zijn staf, de Belgische legerleiding en de 'Ypres League'. De geselecteerde plaatsen staan niet steeds gelijk met de verste Duitse opmars. De plaatsbepaling was wellicht onderhevig aan compromissen en aan redenen zoals de visibiliteit van het gedenkteken of de symboliek die een bepaalde plaats voor een bepaalde eenheid had. De redenen waarom een bepaalde demarcatiepaal op een bepaalde plaats werd geplaatst, is niet steeds meer te achterhalen.

Nagenoeg alle demarcatiepalen in de Ieperboog duiden het front van midden 1918 aan, rond Boezinge herinneren de palen aan de Duitse terreinwinst na de gasaanval van 22 april 1915. In het IJzergebied tenslotte wordt vooral verwezen naar de IJzerslag van oktober-november 1914.

De eerste demarcatiepaal in West-Vlaanderen werd geplaatst in Diksmuide, aan de beruchte 'Minoterie', op 5 juni 1922 (pinkstermaandag), in aanwezigheid van koning Albert en Admiraal Ronarc’h van de Franse 'Fusiliers-Marins'. Aan het Ieperfront werd de eerste paal onthuld aan ‘Hell Fire Corner’ (Kruiskalsijde) op 5 augustus 1923 door Baron de Vinck, burgemeester van Zillebeke. In de omgeving van Boezinge werden de demarcatiepalen geplaatst in de week van 6 – 13 januari 1923.

Van de 22 oorspronkelijk geplaatste demarcatiepalen zijn er drie verdwenen, vermoedelijk tijdens de Tweede Wereldoorlog, namelijk in Diksmuide aan de voormalige 'Minoterie', bij ’t Wieltje en in Pervijze. Bij 17 van de 19 resterende palen heeft de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog de meertalige opschriften “Hier werd de overweldiger tot staan gebracht” weggekapt, blijkbaar omdat ze de opschriften als te aanstootgevend ervoeren. Alleen de stenen van Oud-Stuivekens en Ramskapelle ontsnapten aan hun aandacht (in Ramskapelle zou een landbouwer het monumentje verborgen hebben onder een hoop stenen). De demarcatiepalen op grondgebied Nieuwpoort werden in september 1991 opnieuw voorzien van de Nederlandstalige tekst en de jaartallen 1914-1918.

Demarcatiepaal nummer 8

Demarcatiepaal nummer 8 staat opgesteld op een duiker over een gracht langs de Kemmelbergweg, vlakbij het kruispunt met de Koenraadstraat, nabij het gehucht ‘Bruiloos’ (‘Bruloze’), op ongeveer 1.400 meter ten oosten van de kerk van Loker, op ongeveer 1.250 meter ten noordoosten van de Kemmelberg en op ongeveer 1.200 meter ten zuidoosten van de Scherpenberg.

Tijdens de Slag om de Kemmelberg kwam het dorp Loker midden in de aanval te liggen en werden er zware gevechten geleverd tussen Franse en Duitse eenheden. Na de verovering van de Kemmelberg op 25 april 1918 trok het Duitse Alpenkorps verder op tot aan het gehucht Bruloze. Toen ze aanstalten maakten om de Scherpenberg te bestormen, kwam het bevel om te temporiseren en stand te houden achter de Kemmelbeek. Dit bevel gaf de Franse troepen de gelegenheid om zich te hergroeperen en een nieuwe verdedigingslinie te installeren langs de weg Loker – De Klijte. Een Franse tegenaanval strandde die nacht op de lijn Loker – Bruloze – Fairy House – De Klijte. Op 29 april volgde een nieuwe Duitse aanval over de volle breedte van het front tussen Bailleul en Ieper. Bij Loker, Bruloze en de Scherpenberg hielden de Fransen overal stand, ondanks zeer ernstige verliezen. Op sommige plaatsen maakten de Duitsers nog wel 500 tot 700 meter vooruitgang, maar nooit behoorde een doorbraak nog tot de reële mogelijkheden. De gevechten werden nog voortgezet tot ongeveer halfweg de maand mei. Hevige gevechten rond Croix de Poperinghe (Zwarte Berg), kasteel Behaeghel, Loker, Groot Lokerhof, Klein Vierstraat, de dam van Zillebekevijver en Voormezele stelden de frontlijn tussen Bailleul en Ieper nog enigszins bij. Rond Ieper was de frontboog van de Salient nooit kleiner geweest.

Demarcatiepaal nummer 8, een gift van de provincie Luik, markeert in principe de plaats tot waar de Duitsers tijdens hun Lente-Offensief (voorjaar 1918) gevorderd waren. De demarcatiepaal is opgesteld nabij het gehucht Bruloze, waar hevig gevochten werd tijdens de Slag om de Kemmelberg. Hoewel Duitse eenheden erin slaagden om tijdens de aanvallen van 25 en 29 april 1918 nog enkele honderden meters verder richting Scherpenberg te geraken, zou de frontlijn tot de zomer van 1918 langs dit kruispunt passeren.

Beschrijving

Geprofileerde rozegranieten zuil met piramidale opbouw, bekroond met een gesculpteerde Franse helm, met het Franse kenteken (de initialen “RF” geplaatst in een brandende bom). De helm is omlijst met een lauwerkrans. Op de zuil is een reliëf uitgehouwen met aan de linkerzijde een veldfles en aan de rechterzijde een ARS-gasmasker. Aan de vier hoeken is een handgranaat opgehangen aan een palmtak.

Op de voorzijde staat bovenaan de naam "KEMMEL", versierd met een lauwerkrans en onderaan "Touring Club de Belgique – Don de la province de Liège" (nauwelijks leesbaar)

H.125 x Br.75 x D.65 centimeter

Uitvoering: onderaan links en rechts “Léon Telle, Granitier, Andlau, Alsace” (gesigneerd); “Paul Moreau-Vauthier, Statuaire c” (gesigneerd).

  • BAERT K. 2008: Kemmel 1918. Hoe Ieper uit de greep van de Duitsers bleef, Brugge.
  • CHIELENS P. e.a. 2006: De laatste getuige. Het oorlogslandschap van de Westhoek, Tielt.
  • DESEYNE A. 1991: Hier werd de overweldiger tot staan gebracht. Demarcatiepalen 1914-1918 in West-Vlaanderen, Het Zonneheem, XXI.3.
  • GOUTARD Lt. A. 1930: Kemmel 1918, Paris.
  • JACOBS M. 1995: Zij, die vielen als helden... Cultuurhistorische analyse van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 1, Brugge.
  • JACOBS M. 1996: Zij, die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge.
  • TOURNES R. & BERTHEMET H. 1925: La bataille des Flandres d’après le journal de marche et les archives de la IVe Armée Allemande (9-30 avril 1918). Documents secrets près à l’ennemi, Paris.
  • The Imperial War Museum Trench Map Archive on CD-rom, [CD-rom uitgegeven door The Naval & Military Press], Kemmel, 28 SW1-3b, 6/7/1918.

Bron: Beschermingsdossier DW002434
Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Demarcatiepaal nummer 8 [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/201456 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.