erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw en kapel

bouwkundig element
ID
30661
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/30661

Juridische gevolgen

Beschrijving

Georiënteerd bedehuis middenin een deels omhaagd kerkhof, afgezet door middel van een bakstenen muurtje met ezelsrug tussen postamenten. Neogotische kapel achter het koor, richting Kerkweg. Gekasseid west gelegen kerkpad.

Vanaf de 12de eeuw, bestaan van een bidplaats Onze-Lieve-Vrouw ten Brielen. Benaming wijzend op haar ligging nabij de Briel, zijnde een losplaats voor schepen en schuiten op de oostelijke arm van de Iepere. Bouw van een kapel in 1187, in 1196 door Heliseus, proost van Sint-Maartens, tot parochiekerk verheven. Uitbouw in de 16de eeuw tot driebeukige kerk met transept en noordwestelijke toren. Vernieling van de kerk door beeldenstormers op 15 augustus 1566, feest van Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart. 1578, afbraak van de kerk, samen met die van Sint-Jan, teneinde verdedigingswerken aan Ieperstad uit te voeren. 1739, oprichting van een nieuwe kapel ter ere van Onze-Lieve-Vrouw ten Brielen, op circa 3 kilometer buiten de stad, op de plaats van de huidige kerk: eenbeukig zaalkerkje met ten westen dakruiter en jaarankers 1739, zie oude foto's. Vernield tijdens de Eerste Wereldoorlog. Als herinnering aan de oude kerk van Onze-Lieve-Vrouw ten Brielen binnen Ieper werd in 1930, omtrent op dezelfde plaats, een kapel gebouwd ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van Thuyne, beschermheilige van de stad (zie Ieper, Diksmuidseweg). Heden, bedehuis in vereenvoudigde neoromaanse stijl met toren op het zuidwesten, naar ontwerp van de architecten J. en L. Viérin (Brugge) van 1924, afwijkend van vooroorlogs uitzicht. Baksteenbouw; schaars gebruik van simili- en/of natuursteen voor decoratieve elementen als kruisbekroningen, top- en schouderstukken, reliëfpaneel. Hergebruikte (?) ijzerzandsteen in de onderbouw van het westelijk portaal. Leien bedakingen.

De plattegrond ontvouwt: een éénbeukig schip van drie traveeën onder zadeldak, voorafgegaan door een narthex met doopkapel ten noordwesten en flankerende toren ten zuidwesten, uitspringende noordelijke en zuidelijke zijkapellen met rechte sluiting onder lager zadeldak (nokrichting loodrecht op het schip) met halfronde kapel tegen de oostgevel van de noordelijke transeptarm en halfrond traptorentje tegen de zuidelijke sluiting, een smaller, één travee lang koor onder lager zadeldak (nokrichting parallel aan het schip) met rechte sluiting, waartegen koorapsis, en een aanleunende sacristie in aansluitende stijl. Achtzijdige toren van twee geledingen gemarkeerd door middel van omlopende versnijding, onder naaldspits. Klein rondboogvenster op afzaat in de west- en zuidgevel van de eerste geleding. Bovengeleding afwisselend voorzien van kleine rondbogige galmgaten op afzaat en rechthoekige casementen op afzaat, waarin torenuurwerk, galmgat in de vorm van een romaans tweelicht, met deelzuiltje en teerlingkapiteel, aansluitend bij paneel met ruitmotiefverband. Aflijnende borstwering met leienbeschieting. Tegen de westelijke puntgevel van het schip aanleunende narthex onder lessenaarsdak. Centraal uitspringend portaal onder haaks zadeldak: voorpuntgevel gestut door hoeksteunberen; geprofileerde rondboogdeur onder druiplijstje; reliëf met voorstelling "Moeder Gods" in de top. Flankerende rondboogvenstertjes op afzaat. Aansluitende, noordwest gelegen doopkapel met driezijdige sluiting en soortgelijke muuropeningen. Aflijnend bakstenen cordon. Westgevel voorts geajoureerd door vijf gekoppelde rondboogvenstertjes op gezamenlijke afzaat. Topversiering door middel van uitstekende baksteenkoppen. Kruisbekroning. Traveeën van schip en koor gemarkeerd door middel van steunberen met versnijdingen en per twee of drie gekoppelde rondboogvensters op gezamenlijke afzaat. Aflijnend cordon. Noordelijke en zuidelijke kapellen met tuitgevels, haakse steunberen en gekoppelde rondboogvensters onder oculus. Topversiering in westgevel. Oculus in westelijke zijgevels. Oostelijke puntgevel van het schip met kruisbekroning, zie westgevel. Koorapsis bovenaan verlicht door een reeks rondboogvenstertjes op afzaat. Aflijnend cordon.

Eenvoudig en sober witgeschilderd interieur met bijzondere ruimtewerking: zaalkerk-effect geaccentueerd door het brede, doorlopend gedrukt tongewelf per travee gemarkeerd door vlakke gordelbogen op halfzuilen, verstevigend ijzeren trekankersysteem. Brede, zijdelingse steekkapellen ter hoogte van de oplopende muren van de afgezonderde noord- en zijkapellen, vernauwende rondbogen als overgang naar de smallere koortravee en de apsis onder half koepelgewelf met muurschildering (kroning Onze-Lieve-Vrouw?). Verbinding met zijkapellen door middel van bogenrijen van verschillende hoogte: vrij gedrongen en op pijlers aan de zuidzijde, rijzig en op tussenzuil met uitgewerkt teerlingkapiteel aan de noordzijde.

Mobilair: Aantal (oudere) obiits tegen de noordelijke en zuidelijke wanden. Groot herdenkings-pseudo-drieluik met typerende religieus-symbolistische inslag van het interbellum en belerende opschriften "1914-1918 - Niemand heeft grootere liefde dan hij die zijn leven geeft voor de zijnen - Joan V" en "Brielen herdenkt zijne helden roemrijk gesneuveld voor 't vaderland". Voorts sober en schaars meubilair met enigszins moderniserende eclectische inslag.

  • Algemeen Rijksarchief, Dienst der Verwoeste Gewesten, 13306.
  • CORNILLE J., Ieper door de eeuwen heen, Ieper, 1950, p. 299 e.v.
  • DETAILLEUR W., Alle kerken van West-Vlaanderen in Vade-Mecum-Stijl, Brugge, 1975.
  • DUFLOU L., Parochie O.-L.-Vrouw ten Brielen, in Iepers Kwartier, XVII, 1981.
  • MASURE D., De kerk te Brielen tussen 1737 en 1914-1918, in Iepers Kwartier, VII, 1971, p. 1-11.

Bron: DELEPIERE A.-M., HUYS M. & LION M. 1987: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kanton Ieper, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Lion, Mimi; Huys, Martine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

In de kerk bevinden zich verschillende relicten die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog. Boven de ingang: vijf lancetvormige glasramen, met in het meest rechtse het opschrift "Pax". Daaronder: groot schilderij opgevat als vast drieluik met geprofileerde houten lijst, ter herinnering aan militaire slachtoffers. Daaronder: twee rechthoekige bronzen gedenkplaten, een voor militaire en een voor burgerlijke slachtoffers, bevestigd op hardstenen platen. Vlakbij: bronzen gedenkplaat voor de vernieling van de parochiekerk, eveneens bevestigd op een hardstenen plaat.

  • DECOODT H. & BOGAERT N. 2002-2005: Inventarisatie van het Wereldoorlogerfgoed in de Westhoek, project in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Omvat
    Orgel kerk Onze-Lieve-Vrouw

  • Is deel van
    Veurnseweg (Brielen)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw en kapel [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/30661 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.