erfgoedobject

Sint-Rochusbrouwerij Hayen-Bomal

bouwkundig element
ID
32603
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/32603

Juridische gevolgen

Beschrijving

Herenhuis en bedrijfsgebouwen van de in 1844 reeds bestaande en nu verdwenen Sint-Rochusbrouwerij Hayen-Bomal, gelegen tegenover de oude kerk en bekend om het zogenaamde Salvatorbier, als oudere nederzetting aangeduid op de Ferrariskaart (1771-77) en in de Atlas van de Buurtwegen (1844).

In 1890 werd er een stenen brouwerij opgericht, ter vervanging van een deels in vakwerk opgetrokken complex met bijbehorende hoeve. In 1895 werd er een jeneverstokerij bijgebouwd, die in werking bleef tot de Eerste Wereldoorlog. De brouwerij zelf heeft standgehouden tot circa 1936. Recent werd in het brouwershuis van de oude brouwerij het museum Ulbeca ingericht, dat ruimte biedt aan archeologische vondsten, de heemkundige kring van Ulbeek, hedendaagse kunst en aan het historisch archief van Wellen.

Complex met neoclassicistisch getint woonhuis en mouterij en stallingen in typische, hier verzorgde industriële baksteenarchitectuur daterend van 1890-95.

Poortgebouw (nummer 20) van twee traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (nok loodrecht op de straat, mechanische pannen) met houten kroonlijst. Rechthoekige poort en gekoppelde rondboogvensters. Op de derde bouwlaag: rondboognis met Sint-Rochusbeeld.

Links van het poortgebouw: brouwerswoning met dubbelhuisopstand (nummer 20); vijf traveeën en tweeënhalve bouwlagen onder zadeldak (nok evenwijgig aan de straat, mechanische pannen). Licht verhoogde begane grond; hardstenen plint en getoogde getraliede keldergaten. Verankerde hoeklisenen en ordonnerende, gekorniste pui- en kroonlijst. Getoogde vensters in een geprofileerde hardstenen omlijsting met dito lekdrempels op consoles; origineel houtwerk. Dito deur met trap. Getoogde mezzaninovensters in gelijkaardige omlijsting aansluitend bij de modillons van de kroonlijst op klossen.

Links aansluitende eclectische schoudergevel met neo-Vlaamse-renaissance-inslag (nummer 20), een uitbreiding van de woning; twee traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (nok evenwijdig aan de straat, kunstleien). Typerend gebruik van baksteen onder meer in siermetselwerk en contrasterende natuursteen voor de speklagen en sluit- en aanzetstenen van de getoogde muuropeningen met initialen van bouwheer A[rthur]H[ayen] in sgraffito in de boogvelden. Origineel houtwerk.

Links, verder aansluitend poortgebouw van drie traveeën en twee bouwlagen onder mansardedak (nok evenwijdig aan de straat, kunstleien). Rechthoekige muuropeningen en dito poort onder ijzeren I-balk met rozetten. Vensters met origineel houtwerk. Houten kroonlijst op klossen en twee dakkapellen. Linker deel van de eerste bouwlaag aangepast.

Achtergevels van deze gebouwen, erfzijde, veelal eenvoudiger behandeld, grotendeels verbouwd en voorzien van latere aanbouwsels.

De huisnummers 11-19a: voormalige, deels aangepaste stallingen onder zadeldaken (afwisselend nokken loodrecht op en evenwijdig aan de straat, Vlaamse en mechanische pannen). Baksteenlisenen en -friezen. Getoogde muuropeningen.

Bij nummer 19a: haaks aansluitende brouwerij met grotendeels getoogde muuropeningen, baksteenlisenen en -fries onder de kroonlijst. Links vleugel van vijf traveeën en drie bouwlagen, centrale toren van drie traveeën. en vijf bouwlagen; rechts vleugel van vier traveeën en drie bouwlagen, onder schilddaken (kunstleien). Toren met laadvensters, rondboogfries bovenaan en een ronde schouw, waarop een half ingezakte smeedijzeren windwijzer met datering: 1928. Achteraan: deels bewaarde serre.

Huis nummer 21: rechts van het poortgebouw: pakhuis van twee traveeën en vier bouwlagen onder zadeldak (nok loodrecht op de straat, mechanische pannen). Baksteenfries en -liseen. Rondboogvormige muuropeningen. Eerste bouwlaag met recente verkleinde muuropeningen. Lagere recentere aanbouwsels achteraan met deels gedichte rondboogvormige en getoogde muuropeningen. Aan de straatzijde: aansluitend pakhuis van drie traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (nok loodrecht op de straat, mechanische pannen). Top- en aanzetstuk rechts. Baksteenfries. Getoogde muuropeningen. Recente rechthoekige poort. Getoogde deur met oorspronkelijk bovenlicht met ijzeren roedeverdeling.

Aansluitende, recentere garage. Rechthoekige poort onder I-balk, waarboven een getoogd venster.

Huis nummer 22: grondig verbouwd bestanddeel van de voormalige brouwerij.

Achteraan het gekasseide erf en tegenover de brouwerij: dienstgebouw, de gist- en lagerplaats, van zes traveeën en drie bouwlagen onder schilddak (nok loodrecht op de straat, mechanische pannen); nokvorst en verluchtingsdak. Baksteenfries en -lisenen. Rondboogvormige muuropeningen, getoogd aan de linker zijgevel. Aansluitend bij de rechter zijgevel: later aangebrachte doorsteek met rechthoekige poort onder ijzeren I-balk. Aansluitend dienstgebouw van drie traveeën en twee bouwlagen met verdwenen dak. Getoogde muuropeningen. Drie aansluitende dienstgebouwen in L-vorm, respectievelijk van drie, twee en drie traveeën en twee, tweeënhalve en twee bouwlagen, onder zadel-, schild- en wolfsdak. Grotendeels getoogde muuropeningen.

  • Infobundel Wellen, s.a., zonder pagina, afbeeldingen, figuren
  • BILLEN J., Bier- en limonadefabrikatie te Wellen. Thijs, Hayen, Polling, Wagemans, Vangrootloon, Vanormelingen, Vanlangenakker, onuitgegeven verhandeling, (Wellen), (1989), pagina 29-45, afbeeldingen
  • DRIESEN W., Ulbeek 1844. Eindrapport bij het project, Bokrijk, 1981, zonder pagina
  • GIERAERTS M. en anderen, Inleiding tot de industriële archeologie, onuitg. verhandeling, s.l.e.a., zonder pagina, afbeeldingen

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda; Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Dorpskern Ulbeek

  • Is deel van
    Ulbeekstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Rochusbrouwerij Hayen-Bomal [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/32603 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.