erfgoedobject

Kasteel de Groote met park

bouwkundig / landschappelijk element
ID
79414
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/79414

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kasteel de Groote met park
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kasteel de Groote
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Kasteel van Houthulst, zogenaamd "Kasteel de Groote", met omringend park, gelegen in het "Bos van Houthulst", een restant van het historische "Vrijbos". Kasteel uit de wederopbouwperiode teruggaand op het kasteel gebouwd door Jan-Pieter Cassiers in 1848. Kasteel en park gericht op de Eugène de Grootelaan en de Melanedreef.

Geschiedenis van de site

Jan-Pieter Cassiers (in 1788 geboren te Antwerpen) koopt in 1838 een stuk bosgrond, dit met het oog op bosopbrengst. Dit kadert in de privatisering van het "Bos van Houthulst", opgestart onder het Hollandse bewind. Daarvoor was Cassiers - gehuwd met burggravin Caroline de de Patin de Langemarck, geboren te Langemark in 1823 - reeds eigenaar van honderden ha landerijen en bossen in midden West-Vlaanderen. In 1848 bouwt hij een kasteel, in de nabijheid van het enkele jaren eerder opgetrokken jachtpaviljoen. In datzelfde jaar kan Cassiers zich tot burgemeester van de gemeente Klerken-Houthulst laten benoemen. De eerste aandachtspunten van de nieuwe burgemeester zijn de aanleg van de weg Poelkapelle-Diksmuide (1853) en hieropvolgend de parochie- en dorpsstichting van Houthulst in 1853-1857 (zie dorpsinleiding). De nieuwe wegenstructuur en het dorp Houthulst zorgen ervoor dat het kasteel niet langer geïsoleerd ligt, maar aan de rand van het nieuwe dorp Houthulst.

Na de dood van de Cassiers (Pieter in 1870, zijn vrouw in 1882) wordt de erfenis in vijf verdeeld: het kasteel met een deel van het park en vier andere delen bestaande uit landerijen en bossen. Raymond de Groote - opzichter van de familie - krijgt voorrang bij de keuze en kiest het lot met het kasteel dat tot op vandaag zijn naam draagt.

In oktober 1914 valt het "Bos van Houthulst" in Duitse handen. Hier opvolgend nemen de Duitsers hun intrek in de nog rechtstaande gebouwen van Houthulst en richten ze het "Bos van Houthulst" in als een knooppunt van verdedigingswerken met loopgraven en prikkeldraadversperringen. Er wordt een netwerk van spoorwegen aangelegd met het oog op materiaalaanvoer en -afvoer naar de nabije eerste Duitse linie. In het kasteel wordt een verzorgingscentrum voor gewonden en een uitkijkpost geïnstalleerd. Tevens zijn er een funerarium, meerdere begraafplaatsen, boskapellen, toneelzaaltjes, oefenvelden enzomeer in het bos. Van hieruit wordt Ieper op 22 november 1914 door Duitse kanonnen beschoten. Bij het eindoffensief van 28 september 1918, waar een groot deel van het Belgische leger aan deelneemt, wordt de herovering van het "Bos van Houthulst" als een cruciaal punt gezien. De 7de Infanteriedivisie herovert het bos, echter niet zonder aanzienlijke verliezen.
Het kasteel van Houthulst komt zwaar beschadigd uit de Eerste Wereldoorlog. In de jaren 1920 gaat men over tot de wederopbouw, naar verluidt naar ontwerp van architect Jozef Viérin (Brugge).

Beschrijving van het kasteel

Het kasteel van 1848 is opgetrokken in een sobere baksteenarchitectuur met neoclassicistische inslag cf. de sober geritmeerde gevels met hoekpilasters, echter ook een aantal eclectische elementen. Volledig onderkelderd gebouw (verhoogde plint als volwaardige bouwlaag met dienstvertrekken). Centrale gedeelte van drie traveeën en twee bouwlagen onder schilddak, geaccentueerd door verzorgde kroonlijst. Trappartij met (arduinen) leuningen naar portaalrisaliet, geflankeerd door oculi. Het centrale gedeelte is aan weerszijden geflankeerd door lagere vleugels van één travee, afgeboord door kantelen. Deze vleugels lopen aan de achterzijde door alwaar ze een houten loggia omsluiten. Voor het kasteel is een grote vijver gelegen waarin het kasteel weerspiegeld wordt.

Bij de wederopbouw in de jaren 1920 worden de verhoogde plint (kelderverdieping) en vooral de trap voor een deel behouden. Aldus refereert het kasteel in grondplan en in bepaalde aspecten naar de vooroorlogse situatie, maar krijgt het een veel zwaardere dakenstructuur met centrale dakruiter. De plattegrond wordt enkel aan de westzijde gewijzigd door de uitbouw met een polygonale toren met loggia onder het dak en garage.
Verzorgde baksteenbouw met hoekpilasters en portaalrisaliet refererend aan het vooroorlogse kasteel, gevat onder een U-vormig leien schilddak, bij de drie centrale traveeën echter met hoger oplopend schilddak onder dakruiter met sierlijk ijzeren topstuk. Verzorgde dakvensters, evenals de nokuiteinden van het dak telkens met bolbekroning. Schouderboogvormige en rechthoekige muuropeningen. Bewaard houtwerk met kruisindeling en kleine roedeverdeling. Aan de achterzijde, bewaarde, vereenvoudigde loggiastructuur. Trap met arduinen leuning, postamenten met bolbekroning.

Interieur. Centrale hall met samengestelde balkenlaag van moer- en kinderbalken, geprofileerd en deels gepolychromeerd. Schouw met Brugse moefen, schouwmond ingevuld met gesinterde baksteentjes en tegeltableaus met voorstelling van dieren, schouwboezem met tegeltableau met calvarie. 'Vlaamse kamer' met lambrisering, wandkasten, wandbespanning, binnenluiken, parketvloer. Voorts schouw met stijlen eindigend op hoofden, schouwmond ingevuld met gesinterde baksteentjes en schouwboezem met opschrift in gotische letters: "ONZE VRAUWE BEVRYDT DEZEN HUYSE VAN ORLOGHE PESTE EN ONGESPUYSE".
Kelderverdieping deels met bewaarde balkenstructuur. Voorts kelder met bewaarde gewelven en Boomse tegeltjes.

Slechts een deel van de vooroorlogse vijver is bewaard, echter met behoud van een kanalensysteem. Ook een 19de-eeuwse ijskelder is bewaard. Park overgaand in bosstructuur.

  • PRIEM V., Kastelen en landhuizen in de Westhoek, Tweede Deel, Ieper, 1998, p. 61-66.
  • LESAGE X., Elementen van de landschapsgeschiedenis van het huidige "Houthulst", in Bijdrage tot de geschiedenis van Houthulst. Van 19de-eeuwse parochiestichting tot gemeente (1928), Brussel, 1988, p. 17 (iconografie).
  • LESAGE X., SCHACHT J e.a., Houthulst als zelfstandige gemeente, in Bijdrage tot de geschiedenis van Houthulst. Van 19de-eeuwse parochiestichting tot gemeente (1928), Brussel, 1988, p. 57-70.
  • VERSCHUREN R., Houthulst in oorlog en verzet, in Bijdrage tot de geschiedenis van Houthulst. Van 19de-eeuwse parochiestichting tot gemeente (1928), Brussel, 1988, p. 45-56.

Bron: MISSIAEN H. & VANNESTE P. met medewerking van GHERARDTS F. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Houthulst, Deelgemeenten Jonkershove, Klerken en Merkem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL24, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Missiaen, Halewijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Parkaanleg

De parkaanleg van het domein de Groote wordt voor de eerste maal op de topografische kaart van 1883 afgebeeld en werd vermoedelijk aangelegd in opdracht van de nieuwe eigenaar Raymond de Groote die het domein verwierf na de dood van het echtpaar Casiers. Deze parkaanleg strekte zich noordwaarts tot aan de huidige Stadenstraat uit. De aanleg werd ingepast in het bestaande drevenpatroon van het bos van Houthulst en aangevuld met een patroon van zacht bochtende paden. Ten zuiden van het kasteel dat op een knooppunt van dreven werd ingeplant, werd een rondweg met begeleidende ronde perken met sierbeplanting aangelegd. Deze rondweg is nog zichtbaar op het Digitaal Hoogtemodel en loopt verder op enkele percelen ten westen die niet meer tot het eigendom van het kasteel behoren. De nabije omgeving van het kasteel lag in gazon/hooiland, verder overgaand in bossen en weilanden.

Dertig jaar later is de toestand op de topografische kaart van 1911 sterk gewijzigd. Met de aanleg van de huidige Eugène De Grootelaan heeft het domein een nieuwe zuidgrens, maar vooral het sterk bebost karakter van de omgeving valt op.

Vandaag is de kern van het park van het kasteel de Groote nog steeds bewaard. Het kasteel heeft twee toegangen: een oprit vanaf de Eugène de Grootelaan en een ingang via de Kasteeldreef die uitkomt op de Stadenstraat. Deze Kasteeldreef heeft geen dreefbeplanting meer. Vanuit het kasteel vertrekt een vista noordwaarts over het gazon naar de onregelmatig gevormde vijver met eiland. Een schermbeplanting van naaldbomen, onder meer moerascypres en een gemengde afsluitingshaag van bruine en gewone beuk beperken de inkijk. Ten zuiden van het kasteel sluit een halfrond gazon aan op het achterliggende parkbos.

  • Topografische kaarten van België, Tweede editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1883, schaal 1:20.000.
  • Topografische kaarten van België, Herziening derde editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1911, schaal 1:20.000.
  • PRIEM V. 1998: Kastelen en landhuizen in de Westhoek, Ieper, 60-65.
  • Geoportaal Onroerend Erfgoed, Digitaal Hoogtemodel, Eug. de Grootelaan 66, Houthulst [online], https://geo.onroerenderfgoed.be (geraadpleegd op 27 juli 2022).
  • Google Maps, Streetview, Eug. de Grootelaan 66, Houthulst [online] (geraadpleegd op 27 juli 2022).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Eug. de Grootelaan

  • Is deel van
    Houthulstbos


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteel de Groote met park [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/79414 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.