erfgoedobject

Windmolen De Koelewei

bouwkundig element
ID
83163
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/83163

Juridische gevolgen

Beschrijving

De Koeleweimolen of Bosterhoutmolen is een houten korenwindmolen, afkomstig uit Meulebeke en in 1996-1997 als een standaardmolen met gesloten voet heropgebouwd op de Kruisvest in Brugge, op de plaats waar sinds de 16de eeuw een windmolen stond.

Volgens het Grondboek van 1541 stond op deze plek langs de Kruisvest reeds een windmolen, Coelen Wey genaamd. Deze molen staat aangeduid op de kaarten van Marcus Gherards (1562), van Jacob van Deventer (1558-1575) en op de Ferrariskaart (rond 1775). Het molenaarshuis stond langs de Potterierei. In 1793 werd de molen te koop aangeboden. In 1822 werd de molen openbaar verkocht, omdat hij al geruime tijd buiten werking en vervallen was. Meester-broodbakker Antoon Feys kocht de molen aan, liet hem meteen afbreken en vervangen door een stenen exemplaar, die eveneens diende als korenwindmolen. In 1879 werd de molen verkocht aan de stad Brugge, die onmiddellijk tot sloop overging. In 1992-1996 werd op dezelfde plaats een nieuwe molenwal aangelegd, waarop de Bosterhoutmolen uit Meulebeke werd gereconstrueerd, met hergebruik van enkele onderdelen van die Bosterhoutmolen.

De Bosterhoutmolen was een houten korenwindmolen met oudste vermelding in 1433. Hij behoorde tot de heerlijkheid Bosterhout. De molen werd in brand gestoken in 1590 tijdens de godsdiensttroebelen. Men slaagde erin om hem een jaar later te herbouwen. In 1765-1766 werd de Bosterhoutmolen door Joannes Vander Scheure herbouwd als houten staakmolen met open voet. Molenmaker Johannes Vander Schuere liet inscripties na op de standaard "IHS/ IOANNE/ S VANDER/ SCHEVRE/ ANNO/ 1765" en op het voorwiel "IOANNE VANDER SCHEVRE/... 1766".

De molen werd op 14 april 1944 beschermd als monument en bleef in gebruik tot in 1958, daarna trad verval in. In 1980 werd hij afgebroken wegens de aanleg van een weg. De molenkast werd vijftig meter verder gestapeld, met de bedoeling hem op een nieuwe berg herop te richten. Deze heropbouw gebeurde echter niet. In 1991 werd de molen aangekocht door de stad Brugge.

De plannen van de reconstructie van de Bosterhoutmolen op de plaats van de vroegere Koeleweimolen zijn van de hand van Marc Meulemeester, ontwerper bij Stad Brugge. De werken werden in 1996-1997 uitgevoerd door molenbouwer Roland Wieme uit Petegem-aan-de-Leie. De ‘Nieuwe Koelewei’ werd opgetrokken op een nieuwe hoge molenwal. Bij de heropbouw werden de kruisplaten en teerlingen in een torenkot ondergebracht. Tussen 1996 en 2016 was de molen maalvaardig.

Het betreft een houten staakmolen met gesloten voet, geplaatst op een molenberg, met gekasseid beltpad. Het gebinte, met name het geheel aan kruisplaten, staak, steekbanden en steenbalk, rust op vier in baksteen gemetselde teerlingen, waarrond een breed, rond teerlingkot is gemetseld. Dit teerlingkot is witgeschilderd met onderaan een gepekte plint en bovenaan bedekt met een kegelvormig dak, voorzien van koperen ruitvormige losanges. Het teerlingkot kan betreden worden via houten deuren met ijzeren beslag.

De molenkast met kombuis en balkon aan staartzijde is bekleed met een verticale beplanking aan de zij- en voorkant en eiken leien aan de windveeg en op de kap. De molenkap bestaat uit een zadeldak met wolfeind, bovenaan bekroond met een windvaan met afbeelding van een hond. De molenkap is afgewerkt met geprofileerde windveren en het opschrift “DE KOELEWEI”. De stalen gelaste roeden van 24 meter zijn afgewerkt met wijnrode, blauwe en witte kleuren, naar de vlag van Brugge. Dankzij de staartconstructie en het kruiwerk kan de molen naar de wind gezet worden.

De molen is uitgerust met twee steenkoppels en een haverpletter op de steenzolder. Het luiwerk bestaat uit een luias die zich bovenin de molenkap bevindt, waarop aan de kant van de deurweeg een klauwwiel is gemonteerd en aan de andere kant een sterrenwiel dat ingrijpt op het vangwiel door middel van een hefboommechanisme. De vangbeveiliging bestaat uit een metalen sabel waarin de pen van de vangbalk kan inhaken tijdens het draaien van de molen. Het vangwiel is getekend door oude en nieuwe inscripties en een cirkelmotief in de hoeken in kerfsneetechniek.

  • Onroerend Erfgoed, Digitaal Beschermingsdossier 4.001/31005/136.1, Wijzigingsdossier: Houten windmolen de Bosterhoutmolen, Kruisvest zonder nummer, Brugge, oorspronkelijk Bosterhoutstraat zonder nummer Meulebeke (GILTE S. 2020).
  • GILTE S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Middeleeuwse stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18NB Noord, Brussel - Turnhout.
  • KINT F. & GOVEN S. 2016: Koeleweymolen, onuitgegeven inspectierapport Monumentenwacht West-Vlaanderen.
  • S.N. 2005: Monument en Hout. Brochure naar aanleiding van Open Monumentendag Brugge, 10-11 september 2005, 60-63.

Auteurs: Decoodt, Hannelore; Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Brugse geplantsoeneerde stadsomwalling

  • Is deel van
    Kruisvest


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Windmolen De Koelewei [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/83163 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.