Omgracht kasteel gelegen ten noordoosten van het vroegere dorpje Nederboelare in een groene omgeving aan een bocht van de Dender, met uitgestrekt park toegankelijk langs een deels gekasseide populierendreef met neogotische kapel; laatstgenoemde op haast vierkante plattegrond, in opstand gemarkeerd door puntgevels en een slanke dakruiter met naaldspits.

Historiek

Voormalige zetel van de vrije heerlijkheid of de baronie Boelare samengesteld uit Aspelare, Deftinge, Goeferdinge, Idegem, Nederhasselt, Nieuwenhove, Onkerzele, Smeerebbe-Vloerzegem, Waarbeke en Boelare zelf. Werd bij de stichting van de stad Geraardsbergen in twee stukken verdeeld: Opper- of Over- en Nederboelare.

Deze baronie heeft verscheidene geslachten toebehoord. Etienne van Boelare, vermeld eind 11de eeuw, is de eerste met naam gekende heer. In 1601-1602 wordt de baronie verkocht door de Prins van Oranje, Phillips Willem van Nassau aan ridder Bernardinus Cassina, herkomstig van Milaan. In 1818 werd het kasteel verkocht aan Pierre-Jean Spitaels. Heden eigendom van graaf de Lannoy.

Het omwalde middeleeuwse kasteel werd in het laatste kwart van de 16de eeuw gedeeltelijk verwoest; heropgebouwd begin 17de eeuw door Frans Bernardinus Cassina. Een deel van de binnenplaats en aanhorigheden werden in 1723 door brand geteisterd. Heraanpassing in Lodewijk XV-stijl. Een gravure van Sanderus (1644) geeft het toenmalige uitzicht weer: een waterkasteel bestaande uit twee haakse vleugels die samen met de kapel ten zuiden, en een gekanteelde muur met poortje ten oosten de binnenkoer omsluiten. Haakse vleugels van twee bouwlagen onder zadeldaken. Zijtrapgevels en ten oosten, een in- en uitgezwenkte topgevel; flankerende hoektorens. Aanhorigheden aan de oostelijke zijde; achter het kasteel, langs de grachten een kerkje. Het huidige complex komt hiermee nog grosso modo overeen qua inplanting en omwalling: de kapel, de gekanteelde muur, een hoektoren en de uiterste trap- en topgevel zijn echter verdwenen.

Beschrijving

Het huidige kasteel is toegankelijk via een brugje en een inrijpoort ten noorden. Beschilderd bakstenen gebouw onder zadeldak met ruiter, 1781 gedateerd door middel van muurankers, het jaartal verwijst echter naar een vroegere constructie; de huidige poort is opgetrokken met hergebruikt materiaal, onder meer zandstenen voluten. Korfboogpoort met hardstenen beschilderde omlijsting met trapezoïdale sluitsteen.

L-vormig wooncomplex met westelijke en noordelijke vleugel van twee bouwlagen met respectievelijk tien en acht traveeën, met kern uit het eerste kwart van de 17de eeuw en aanpassingen uit de 18de eeuw. Bakstenen gebouwen op gepikte plinten.

De aanpassingen bestonden voornamelijk uit het vervangen van de stenen kruiskozijnen door steekboogvensters, nu in grijs- of zwartgeschilderde omlijsting van zandsteen.

De noordelijke vleugel onder steil, licht gebogen, afgewolfd zadeldak (leien) op houten daklijstbalkjes, is het minst verbouwd. Rechts, zandstenen hoekstenen, eveneens hoekblokken van zandsteen in sommige venster- en deurstijlen; muurankers met kram en krul. Lodewijk XV-deur met kwartholle omlijsting van arduin, ingeschreven in rechthoek met bekronende druiplijst; gestrekte houten tussendorpel, sierlijke waaier. Links, eenvoudige segmentboogdeur. Sobere achtergevel met steekboogvensters. Rechter zijgevel waarin zandstenen blokken zijn verwerkt en duidelijke verbouwing van een venster, voorheen bekroond met een fraai in- en uitgezwenkte top. Linker zijtrapgevel (10 treden + topstuk, nu schouw).

Hoofdvleugel onder afgesnuit zadeldak (leien) op houten daklijstbalkjes. Voorgevel begroeid met klimop; zelfde ordonnantie als de noordelijke vleugel. Fraaier uitgewerkt deurrisaliet; Lodewijk XV-deur met tussendorpel met rocaillemotief, daarboven rondboogvormig deurvenster in kwartholle omlijsting van arduin met imposten en trapezoïdale sleutel, balkon met gesmeed ijzeren hekje. Drie recentere dakkapellen met steekboogvensters met voluutrechtstanden. Links, latere flankerende ronde toren; vlak afgedekt, bekronende kantelen boven spitsboogfries. Achtergevel met grosso modo zelfde indeling als voorgevel. Markante rechthoekige deur met classicerende barokke inslag in zware omlijsting: schachten uitgewerkt als Ionische pilasters onder een entablement met gekorniste kroonlijst, daarboven verhoogd gebogen fronton met aftekenende klauwstokken, casement met familiewapen. Links, zijgevel met drie traveeën afgelijnd door getrapte baksteenfries met oculus. Links, haakse, licht vooruitspringende aanbouw, rechts, getrapte zijgevel.

Voorts aan achtergevelzijde: aanbouw met voorgevel van twee traveeën, langsgevel drie traveeën onder afgewolfd zadeldak op daklijstbalkjes; verder lagere vierkante aanbouw van een travee eveneens onder afgewolfd zadeldak; beschilderde gebouwen van baksteen met lange muurankers op gepikte plint, segmentboogvensters.

Aanhorigheden ten zuidwesten: centraal dominerende dwarsschuur van elf ongelijke traveeën, onder zadeldak (leien) tussen aandaken. Links en rechts, lagere stalvleugels van zeven ongelijke traveeën, respectievelijk onder mank zadeldak en onder afgesnuit schilddak (leien), uit de 18de eeuw. Geschilderde bakstenen gebouwen met lange muurankers op gepikte plint. Steekboogvensters met geschilderde omlijsting van gesinterde steentjes met oren en trapezoïdale sluitsteen (Rijnvorm). Rondboogdeuren en -poorten in vlakke geschilderde omlijsting van natuursteen op imposten. Dakvensters met in- en uitgezwenkte top; segmentboogvensters met imposten. Linker zijtuitgevel met sporen van verhoging en verbreding (muurvlechtingen); zelfde steekboogvensters als in voorgevel, oculus in omlijsting van gesinterde steentjes.

Ten noordoosten, L-vormige portierswoning: in het verlengde van de poort, vleugel met anderhalve bouwlaag van twee traveeën onder zadeldak; hoofdvleugel met voorgevel van twee traveeën en langsgevel van drie traveeën onder mansardedak (leien), uit de tweede helft van de 18de eeuw. Geschilderde baksteenbouw met zware muurankers op gepikte plint. Steekboogvensters in zwartgeschilderde omlijsting van zandsteen met bekronende druiplijst. Respectievelijk steekboogdeurtje met kwartholle geprofileerde omlijsting op neuten met gecanneleerde sleutel en schelp en rondboogdeur in geriemde omlijsting van arduin op imposten en voluten.

Links van de poort, tuinhuisje uit het laatste kwart van de 19de eeuw. Verder een klein gepleisterd neogotisch tolhuisje op haast vierkante plattegrond, onder zadeldak met dakruiter. Voorgevel met spitsboogdeur, geflankeerd door overhoekse steunberen uitlopend op achtzijdige hoektorentjes. In de tuin bevond zich tot in 1798 de parochiekerk Sint-Macharius.