erfgoedobject

Kapel Sint-Antonius abt

bouwkundig element
ID
88560
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/88560

Juridische gevolgen

Beschrijving

Sint-Antoniuskapel, beschermd monument bij Ministerieel Besluit van 13.11.2001, gelegen midden op het driehoekige plein aan de Rodendries, op een langwerpig perk deels omzoomd door bomen en lage aanplantingen met hagen.

Historiek

Opgericht in 1628 door Philips van der Haeghen, heer van Roden, en zijn echtgenote Maria de Neve als dankbetuiging voor de genezing van hun dochtertje Barbara-Francisca. Oorspronkelijk gebouwd als een votiefkapel toegewijd aan Sint-Antonius abt en eremijt, evolueerde de bidplaats tot een bedevaartsoord van deze heilige. In 1634 verleende de Gentse bisschop machtiging om er jaarlijks vier missen te houden, te celebreren door een geestelijke van de nabij gelegen Sint-Annakerk van Hamme. Toestemming voor een maandelijkse mis (1637) bevestigd in 1851. Tot in 1949 bezit gebleven van de familie de Neve die de kapel toen schonk aan de kerkfabriek van de Sint-Annaparochie te Hamme. Een bedevaartvaantje uitgegeven omstreeks 1744 door de familie de Neve- d’Oosterlinck geeft een beeld van de toenmalige voorgevel, grosso modo overeenstemmend met het huidige voorkomen ervan. De aanvankelijke kapel was slechts twee traveeën lang en bezat een nagenoeg vierkante plattegrond. De bidplaats onderging herhaaldelijk verbouwingen, wat blijkt uit sporen in het metselwerk. Verlenging met één travee waarin aan de noordzijde een zijdeur was aangebracht als toegang voor de familie de Neve (vermoedelijk een 18de-eeuwse verbouwing). Wellicht in eerste helft van de 19de eeuw (voor 1830) werd de kapel gewijzigd onder meer door vervanging van het kleine volume achteraan (vergelijk met voorstelling op 18de-eeuwse kaarten) door een groter ter breedte van de beuk van de kapel die aldus met een vierde travee werd verlengd (sacristie). Om het geheel een uniform uitzicht te geven en de slechte toestand van het metselwerk te camoufleren kregen de buitengevels nog een cementbekleding met rotswerk. Dit bezetsel werd bij werken in 1979 verwijderd. Herstellingswerken uitgevoerd in 1991 naar ontwerp van architect A. Pieters (Hamme). Eind 20ste eeuw diende na brandschade het doksaal en portaal te worden vernieuwd en werden binnenwanden en meubilair overschilderd.

Beschrijving

Eenbeukige kapel op rechthoekige plattegrond, vier traveeën lang en afgedekt door een leien zadeldak. Zeshoekige houten dakruiter met leien naaldspits boven de eerste travee. Eenvoudige gewitte, verankerde baksteenbouw. Voorgevel aan de oostzijde met trapgevel op schouderstukken bekroond door een smeedijzeren kruis; vertoont een opvallend uitgewerkt centraal deel met inkom. Brede steekboogdeur gevat in een vernieuwde witstenen omlijsting voorzien van geprofileerde sluitsteen en gebogen druiplijstje. Ingekerfd jaar 1628 op de makelaar van de dubbele kapeldeur verwijzend naar het oprichtingsjaar. Omlijste nis boven de inkomdeur van de kapel, tussen twee omlijste oculi, voorzien van een alliantiewapen van de familie de Neve – d'Hanins. Daarboven een beeld van Sint-Antonius abt op console met engelenhoofdje, geplaatst in een hoge steekboognis met gelijkaardige omlijsting als de deur. Boven in de geveltop uitgespaard omlijst vierkant zoldervenstertje. De noord- en zuidgevel zijn doorbroken met vier rondboogvensters met ijzeren tracering behorend tot de 19de-eeuwse verbouwing. Sporen van de gedichte zijtoegang voor de familie de Neve in de noordgevel. Achterpuntgevel (westzijde) blind op een klein zoldervenster na en met ijzeren topkruisje.

Interieur

Overwegend egaal wit geschilderd bepleisterd kapelinterieur. Beuk afgedekt met drie gedrukt gebogen bepleisterde gewelven met fijne kruisribben en gordelbogen rustend op pilasters met Korinthisch kapiteel. Twee toegangsdeuren in de rechte koorwand naar de achterliggende sacristie. In de derde travee van de noordwand: gekleurd glas-in-loodraam met voorstelling van Sint-Antonius van Padua, 1956, gesigneerd Los.

Mobilair

Beeld van Heilige Antonius abt (gepolychromeerde steen, eerste kwart 18de eeuw ?), op wandconsole met engelenhoofdjes en wapen van familie de Neve. Beeld van Heilige Antonius van Padua (gepolychromeerd, steen, 19de eeuw) op wandconsole versierd met alliantiewapen van de Neve - d’Hanins. Gepolychromeerd houten portiekaltaar van omstreeks 1723 met beeldje van geknielde Sint-Antonius abt, buste van paus en bisschop; beschilderd antependium met voorstelling van Sint-Sebastiaan. Eenvoudige houten communiebank met sobere paneeldecoratie. Geelkoperen wijwatervat met gegraveerd wapenschild van familie de Neve. Zilveren ex-voto’s verzameld in een lijst. Hoge houten sokkel met relikwie.

  • Gemeentehuis Hamme, Ommelooper & Terrier ofte Landts Caertboek der prochie van Hamme ende heerlyckhede van St Anne liggende binnen den lande van Dendermonde, 1772-1776 door Jan Baptiste van Huffel, gezworen Landmeter.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en plans, nummer 1315, 2318.
  • Vlaams Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Wonen en Onroerend Erfgoed, Agentschap Ruimtelijke Ordening Vlaanderen, Ruimtelijke Ordening Oost-Vlaanderen, Onroerend erfgoed, archief.
  • DE POTTER F. & BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, Vierde reeks. – 45ste deel. Waasmunster, Gent, 1890, p. 91-93.
  • MOENS B., De identiteit van Waasmunster, Nieuwkerken, 1982, p. 63-65.
  • ROOSE-MEIER B., Fotorepertorium vanhet meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Oost-Vlaanderen Kanton Hamme, Brussel, 1980, p. 34-35.
  • SERGEANT N., De Parochie Waasmunster geschiedenis en patrimonium, Tielt, 1991, p. 116-117, 119-120, 122-125.
  • VAN HAVER L. & VAN ROYEN H., De Sint-Antoniuskapel, in Heemkundige Kring van Hamme Ossaert, IV, 1-2, 1990, p. 6-10.
  • VAN VLIERBERGHE J., De kapellen in Waasland, s.l., s.d., p. 424-429.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kapel Sint-Antonius abt [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/88560 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.