erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw ten Hemelopneming met kerkhof

bouwkundig element
ID
9818
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9818

Juridische gevolgen

Beschrijving

Pseudo-basiliek, gelegen op een hoogte, dicht bij de dorpsgrens (Erwetegem), ten noordwesten van de dorpskom. Omringend, ommuurd kerkhof; trappen aan westzijde.

De plattegrond ontvouwt: een driebeukig schip van vijf traveeën, uitspringend transept met vlakke sluiting, vierkante kruisingstoren overgaand in achthoek, ronde traptoren in de oksel van koor en noordelijk transept, koor met een rechte travee en vijfzijdige koorsluiting, noordelijke en zuidelijke sacristie. Van de gotische éénbeukige kerk uit de 13de eeuw zijn gebleven: koor, transept, kruisingstoren en vermoedelijk zuidelijke sacristie; opgetrokken in Balegemse zandsteen; leien bedaking. Het driebeukig schip dateert uit de 18de eeuw: baksteenbouw op afgeschuinde plint van zandsteen (hergebruikt materiaal) onder leien bedaking. In 1776-1777, uitbreiding van schip met één travee. Ten westen, laatbarokke westgevel door architect P.-J. Pret (Soignies) in vlak gehouwen natuursteen 1875, restauratie koor en transept door architect A. van Assche, restauratie van de noordelijke sacristie door architect Henndrik Geirnaert (Gent).

Westelijke klokgevel onder driehoekig fronton met oculus, geritmeerd door vlakke pilasters op hoge basissen onder gekorniste kroonlijst met siervazen op de uiteinden. Verdiepte rondboogdeur in geblokte omlijsting met trapezoïdale gegriefde sluitsteen. Daarboven, rondboogvenster ingeschreven in geprofileerde omlijsting op neuten en imposten, bekronende druiplijst. Flankerende pilasters met lijstkapitelen, het onversierd entablement en het fronton schragend. Noordelijke en zuidelijke beuk geritmeerd door vlakke pilasters. Segmentboogvensters in natuurstenen geprofileerde omlijsting met oren onder bekronende druiplijst. Noordelijke en zuidelijke transeptgevel met spitsboogvenster onder bekronend druiplijstje op strekse uiteinden ten zuiden, vernieuwde tracering. Spitsboogvormige koorvensters met vernieuwde afzaat en tracering. Spitsboogvormige galmgaten.

Interieur

Middenbeuk geritmeerd door rondbogen op achtzijdige zuilen op arduinen basis met lijstkapiteel en abacus. Middenbeuk onder tongewelf, zijbeuken onder half tongewelf, eerste travee ten westen onder Boheemse kappen. Viering met kruisribgewelf, transeptarmen en koor onder houten tongewelf.

Mobilair

Neogotisch meubilair: hoofdaltaar door P. Speck van 1879; zijaltaren, preekstoel en twee biechtstoelen door L. Blanchaert; communiebank door Pauwels. Lodewijk XVI-biechtstoel, -portaal en -doksaal. Doopvont uit de 14de eeuw met koperen deksel uit de 18de eeuw.

  • Notities op pastorie.

Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n2 (H-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof omheen de parochiekerk met een indrukwekkend geheel van graftekens uit de 19de en 20ste eeuw.

Op de Ferrariskaart uit de late 18de eeuw staat het kerkhof van Sint-Maria-Oudenhove vermoedelijk eerder symbolisch, als een eivorm, aangeduid. Een correctere intekening is te zien in de Atlas der Buurwegen waaruit blijkt dat het kerkhof enkel ten noorden, aansluitend bij de weg een muur had. Op de topografische kaart van 1873 wordt langs de zuid, west en noordzijde een muur afgebeeld. In de 20ste eeuw werd het kerkhof naar het oosten uitgebreid.

Vandaag wordt het kerkhof aan de zuid-, west- en noordgrens afgesloten door de kerkhofmuur, ten noordoosten en oosten is er een haag. De neogotische bakstenen kerkhofmuur aan de westzijde van het kerkhof heeft een gecementeerde plint. De naar boven toe verjongende muur wordt geritmeerd door eveneens verjongende steunberen die uitlopen in pijlers waartussen een metalen hek werd geplaatst. Hardstenen afzaten en haaks geplaatste bekroningen met een nokrib accentueren het dynamische spel van de muur. Aan beide zijden van de kerk verleent een metalen hek aan pijlers toegang tot het kerkhof. De andere bakstenen muren zijn opgetrokken uit baksteen en worden geritmeerd met pilasters. Aan de noordkant geeft een trappenpartij ter hoogte van de aansluiting van de muur en de haag eveneens toegang tot het kerkhof.

Tegen de zuidelijke kerkmuur, in de oksel met de dwarsbeuk hangt een calvarie onder een leien luifel. Het kruis steunt op een gecementeerde calvarieberg met uitgespaarde spitsboogvormige nis.

Op het kerkhof bleef een indrukwekkende collectie aan graftekens bewaard uit de 19de en 20ste eeuw voor alle lagen van de bevolking. Ten zuiden en ten oosten van de kerk bleven, langs wat ooit het omlopende pad was, staan hardstenen graftekens uit de late 19de en begin 20ste eeuw. Het gaat om kruisvormige stèles, boomstamkruisen, stèles bekroond met een kruis en cippes bekroond met een kruis. Ze zijn opgetrokken in neoclassicistische, eclectische en neogotische stijl. Binnen deze groep valt het betonnen doch van metalen applicaties en foto’s voorziene kruis voor de familie Van Den Eede – Hoebeke (1918) op. Tegen de zuidelijke kerkhofmuur staan houten kruisjes op kindergraven. Ze gaan zeker terug tot de Tweede Wereldoorlog.

Ten noorden van de kerk bleven in het typische rijtjesdenken van de 20ste eeuw naast enkele graftekens van hetzelfde type als reeds besproken (Porrez-Gabriels +1927 en Van Dijke +1953) ook de typische graftekens uit het interbellum en de naoorlogse periode bewaard. Het gaat dan voornamelijk over hardstenen stèles in combinatie met een zerk. Ze zijn opgetrokken in een sobere art deco, soms met architecturale referenties en gestileerde rozen, en het modernisme. Het materiaalgebruik varieert van hardsteen over mozaïek (Vander Heyden +1969) tot witte marmer en graniet. Meestal zijn ze aangevuld met porseleinfoto’s of applicaties, uitzonderlijk is er beeldhouwwerk (De Vleeshouwer – Haegeman +1952).

Op de oostelijke uitbreiding werd een ereperk voor de oud-strijders aangelegd. Elk graf is voorzien van een hardstenen stèle met gebogen kop en een tekstplaat in marbriet. Centraal staat een hardstenen gedenkteken met verschillende verspringende volumes. Onder de afbeelding van een lauwerkrans met een zwaard staat de tekst “oud-stijders rust zacht”.

Het kerkhof werd bezocht in 2017.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Topografische kaarten van België, Eerste Editie, Krijgsdepot, uitgegeven in 1865-1880 (versie 1873), schaal 1:20.000.
  • Topografische basiskaart, Nationaal Geografisch Instituut, uitgegeven in 1981.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw ten Hemelopneming met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9818 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.